Oszczędności jednoosobowych działalności gospodarczych rosną od wielu lat. Jednak pandemia zdynamizowała ten proces. Za to wojna na Ukrainie zwiększyła udział dewiz w nadwyżkach finansowych.
Od dłuższego czasu rosną oszczędności klientów banków. Udział w tym procesie mają również osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą .
Jak rosły oszczędności jednoosobowych działalności
Wedle ostatnich danych NBP przedsiębiorcy indywidualniodłożyli w bankach 81,8 mld zł . Stanowiło to 6,5 proc. depozytów gospodarstw domowych, do których poza właścicielami drobnych biznesów zaliczają się również rolnicy (30 mld zł) oraz osoby prywatne (1,153 bln zł).
W ciągu roku depozyty jednoosobowych działalności zwiększyły się o niespełna 3 mld zł, tj. prawie 4 proc. Na przestrzeni dwóch lat zmalały o 1,5 mld zł (niecałe 2 proc.), natomiast w stosunku do wiosny 2021 – praktycznie się nie zmieniły (+0,5 mld zł).
Generalnie od końcówki 2020 widać w tym aspekcie stabilizację. Od tego czasu trzymane w bankach nadwyżki mikroprzedsiębiorców utrzymują się powyżej 80 mld zł. W rekordowych miesiącach (grudzień 2021 i grudzień 2023) przekraczały 95 mld zł.
Przed pandemią oszczędności osób prowadzących biznes rosły corocznie w solidnym dwucyfrowym tempie. To sprawiło, że od września 2014 do marca 2020 się podwoiły (z 28 do 57 mld zł). Co ciekawe wcześniej zajęło im to osiem lat (wzrost z 14 mld zł we wrześniu 2006).
Jednak na początku zarazy proces zwiększania się oszczędności mocno przyspieszył. Wówczas w ciągu zaledwie czterech miesięcy (od marca do lipca 2020) depozyty JDG wystrzeliły z 57 do 79 mld zł, czyli o 39 proc. Dlaczego?
Prawdopodobnie stało się tak wskutek publicznej pomocy. Osoby prowadzące działalność gospodarczą mogły otrzymać z Polskiego Fundusz Rozwoju dotacje na ratowanie miejsc pracy. Nie wszystkie podmioty, a na pewno nie w jednakowym stopniu, potrzebowały takiego zastrzyku gotówki. Część z nich wykorzystała wsparcie PFR-u do zwiększenia oszczędności.
Struktura depozytów drobnych przedsiębiorców
Od lat drobni przedsiębiorcy zdecydowaną większość nadwyżek trzymają na depozytach bieżących, czyli rachunkach rozliczeniowych i oszczędnościowych. Z tym że te pierwsze z reguły nie podlegają kapitalizacji.
Od początku 2023 depozyty bieżące stanowią ok.96 proc. oszczędności mikroprzedsiębiorców. Reszta to lokaty.
Udział tych drugich w strukturze nadwyżek systematycznie maleje. Jeszcze w 2016 stanowiły one 1/10 wolnych środków. Gdy Polska wchodziła do UE, lokaty miały ok. 15-proc. udział w oszczędnościach osób prowadzących działalność gospodarczą. Natomiast na przełomie wieków było to 20-25 proc.
A jak to wygląda w ujęciu bezwzględnym? Od prawie dwóch lat saldo lokat JDG oscyluje wokół 3 mld zł, czyli niewiele mniej niż przed pandemią (3,5-4 mld zł).
Zatem wyraźnie wyższe oprocentowanie lokat nie skłoniło mikroprzedsiębiorców do mrożenia nadwyżek finansowych, czyli zakładania depozytów terminowych. Natomiast ścięcie stóp procentowych do niemal zera na początku pandemii sprawiło, że od września 2020 do marca 2022 biznesmeni trzymali na lokatach mniej niż 2 mld zł.
Co miesiąc otrzymują oni od swoich depozytów 16-20 mln zł odsetek. Kwota ta mogłaby być większa, gdyby mikroprzedsiębiorcy zdecydowali się przesunąć więcej nadwyżek z rachunków bieżących na lokatach.
Średnie oprocentowanie lokat wynosi bowiem 4 proc. Natomiast na rachunkach oszczędnościowych banki płacą 1 proc.
Przykładowo w 2012, gdy stopy procentowe były nieznacznie niższe niż obecnie (4,75 vs 5,75 proc.), osoby mające działalność gospodarczą otrzymywały co miesiąc 20-25 mln zł odsetek od swoich depozytów. Jednak wtedy udział lokat w ich oszczędnościach ogółem był czterokrotnie większy niż teraz.
Depozyty walutowe JDG
Wraz z nadwyżkami ogółem rosną też depozyty walutowe JDG. Dzieje się tak zarówno w ujęciu absolutnym, jak i względnym.
Na koniec kwietnia br. drobni przedsiębiorcy trzymali w dewizach równowartość 13,8 mld zł. To o 1 mld zł (7 proc.) mniej niż rok wcześniej. Jednak w dłuższej perspektywie widać dynamiczny przyrost oszczędności w walutach.
W ciągu dwóch lat zwiększyły się one o 13 proc., natomiast od początku pandemii – o 70 proc. Na koniec 2023 osiągnęły rekordową wartość – 15,5 mld zł. Zatemod marca 2020, gdy wynosiły 7,7 mld zł, się podwoiły . Od IV kwartału 2022 utrzymywały się powyżej 14 mld zł.
Depozyty walutowe stanowią 17 proc. oszczędności JDG . To poziom bliski rekordowych odczytów sprzed roku (18-19 proc.). Średnia wieloletnia to 11 proc.
Wzrost udziału dewiz w całości oszczędności JDG zbiegł się w czasie z wybuchem wojny na Ukrainie. Prawdopodobieństwo przedsiębiorcy uznali, że w okresie niepewności i zagrożenia lepiej zwiększyć zaangażowanie w tzw. twarde waluty o większej sile nabywczej niż polski złoty.
Aczkolwiek wzrost znaczenia dewiz w tej grupie widać już od czasu polskiej akcesji do UE. Jedynie na początku globalnego kryzysu finansowego udział walut obcych w ogóle oszczędności drobnego biznesu obniżył się poniżej 10 proc.
W ujęciu względnym, czyli w odniesieniu do całości nadwyżek, zasoby dewizowe mikroprzedsiębiorców są większe niż osób prywatnych(12 proc.) oraz rolników (1,5 proc.). Na tym polu osoby prowadzące drobny biznes ustępują jedynie spółkom. Te 23 proc. swoich oszczędności trzymają w walutach obcych.
